مجالس المؤمنین (کتاب)

ﻣَﺠﺎﻟِﺲُ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ کتابی به زبان فارسی نوشته سید نورالله حسینی شوشتری(۱۰۱۹ق) مؤلف کتاب احقاق الحق و ازهاق الباطل است. این کتاب در دوازده «مجلس» تدوین شده و هر مجلس حکم یک فصل از کتاب را دارد. شوشتری در هر مجلس، به گوشه‌هایی از تاریخ اسلام، تشیع و ایران پرداخته و برخی از بزرگان تصوف، متکلمان، مشاهیر، حکما و شعرا را معرفی کرده است.

نویسنده

نویسنده این کتاب سید نورالله حسینی شوشتری، معروف به قاضی نورالله شوشتری ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺘﺎﺏﻫﺎی ﺍﺣﻘﺎﻕﺍﻟﺤﻖ و ازهاق الباطل، الصوارم المهرقة، ﻣﺼﺎﺋﺐ ﺍﻟﻨﻮﺍﺻﺐ ﻭ ﻋﻘﺎﺋﺪ ﺍﻻﻣﺎﻣﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ کافی ﺍﺳﺖ ﺑﺮای آگاهی از ﻓﻀﻞ ﻭ ﺍﺣﺎطه ﺍﻭ ﺑﺮ ﻋﻠﻮﻡ ﻋﺼﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺏ ﺍﺣﻘﺎﻕ ﺍﻟﺤﻖ ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﺷﻮﺩ. او ﻣﻌﺎﺻﺮ شیخ بهایی ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ داشتن مذهب ﺗﺸﻴّﻊ، ﺩﺭ ﺍﻛﺒﺮﺁﺑﺎﺩ ﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯه ﺁﮔﺮه ﺧﻮﺍﻧﺪه میﺷﻮﺩ، ﻛﺸﺘﻪ شده است.

ساختار و محتوا

ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻛﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪ، ﺩﻭﺍﺯﺩه ﻣﺠﻠﺲ ﻭ ﻳک ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪه ﺍﺳﺖ. ﻫﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺣﻜﻢ ﻳک ﻓﺼﻞ ﺍﺯ ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ، ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻰ ﺧﺎﺹ ﻳﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻭ ﺷﺮﺡ ﺣﺎﻝ ﻃﺒﻘﻪﺍی ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺍﺳﺖ. ﺑﻌﻀﻰ ﺍﺯ ﻓﺼﻞ‌ﻫﺎﻯ ﻛﺘﺎﺏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺠﻠﺲ ﻫﺸﺘﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺫﻛﺮ ﻣﻠﻮک ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻯ ﺩﻳﮕﺮﻯ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮﺍﻥ جند (ﻟﺸﻜﺮ) ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ جند ﺳﻼﻃﻴﻦ ﺩﻭﺭه ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪ‌ﺍﻯ ﺧﺎﺹ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺭﻭﺍﻳﻰ ﺩﺍﺷﺘﻪ‌ﺍﻧﺪ، ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰ‌ﺷﻮﻧﺪ.

ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻄﻠﻖ ﺷﻴﻌﻪ، شیعه ﺩﻭﺍﺯﺩه ﺍﻣﺎﻣﻰ، ﻋﻠﺖ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻮﺩﻥ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﺋﻤﻪ (ﻉ) ﺩﺭ ﻋﺪﺩ ۱۲ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﻰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺍﺳﺖ. ﻣﺠﻠﺲ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻛﻦ ﻋﻠﻮﻯ (ﺁﺳﻤﺎﻧﻰ)، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮﺵ ﻣﺠﻴﺪ، ﺩﺍﺭﺍﻟﺴﻼﻡ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭ ﺍﻣﺎﻛﻨﻰ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺷﻴﻌﻴﺎﻥ ﺑﻮﺩه، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪﻳﻨﻪ، ﻛﻮﻓﻪ، ﻧﺠﻒ، ﻛﺮﺑﻼ، ﺧﻮﺯﺳﺘﺎﻥ، ﺗﺒﺮﻳﺰ (ﺣﺪﻭﺩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺷﻬﺮ)، علت نامگذاری ﺁﻧﻬﺎ، ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍ، ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﺳﺎﻛﻨﺎﻥ، ﺣﺮﻓﻪ ﻭ ﻣﺸﺎﻏﻞ، ﺣﻮﺍﺩﺙ ﻣﻬﻤﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ، ﺣﺎﻛﻤﺎﻥ ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺖ‌ﻫﺎﻯ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﺩﺍﺭﺩ.

۱۱ ﻣﺠﻠﺲ ﺩﻳﮕﺮ ﻃﻮﺍﻳﻔﻰ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﺸﻴﻊ ﻣﺸﻬﻮﺭﻧﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﻭﺱ ﻭ ﺧﺰﺭﺝ، ﺻﺤﺎﺑﻰ ﻭ ﺍﻛﺎﺑﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﺍﺯ ﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ ﻭ ﻏﻴﺮﺑﻨﻰ ﻫﺎﺷﻢ، ﺗﺎﺑﻌﻴﻦ، ﻣﺘﻜﻠﻤﻴﻦ، ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﺤﺪﺛﻴﻦ ﻭ ﻓﻘﻬﺎ، ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﺻﻮﻓﻴﻪ، ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ، ﻣﻠﻮﻙ ﻭ ﺳﻼﻃﻴﻦ ﻭ ﺍﻣﺮﺍ ﻭ ﺷﻌﺮﺍﻯ ﻋﺮﺏ ﻭ ﻋﺠﻢ، ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ‌ﻫﺎ ﻭ ﺁﺭﺍﻯ ﺑﺮﺧﻰ ﺍﺯ ﺭﺟﺎﻝ ﺷﻴﻌﻪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺻﺪﺭ ﺍﺳﻼﻡ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻗﺮﻥ ﺩﻫﻢ ﻫﺠﺮﻯ ﻣﻰ ﺯﻳﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ، ﺑﺮﺭﺳﻰ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﻣﺠﻤﻮﻉ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺷﺸﺼﺪ ﺭﺟﻞ ﺩﻳﻨﻰ، ﻋﻠﻤﻰ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ، ﺳﻴﺎﺳﻰ ﻭ... ﺭﺍ ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰ‌نماید.

ﻣﺆﻟﻒ، ﺷﺨﺼﻴﺖ‌ﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍه ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻭ ﺍﻟﻘﺎﺏ، ﻧﺴﺐ ﻭ ﺧﺎﻧﺪﺍﻥ، ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﻣﺤﻞ ﺯﻧﺪﮔﻰ ﻭ ﻭﻓﺎﺕ ﺁﻧﻬﺎ، ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‌ﻫﺎ، ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ‌ﻫﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺮﻛﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ، ﮔﺮﺍﻳﺶﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﻰ ﻭ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ، ﺁﺛﺎﺭ، ﺧﻄﺒﻪﻫﺎ، ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺍﻓﻘﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻣﻔﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺫﻛﺮ ﺳﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪه ﺿﻤﻦ ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﺑﺎ ﺭﺟﻞ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﻭ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺍﻭ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﺮﻗﻪﻫﺎﻯ اسلام ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﻣﺂﺧﺬ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﻛﺴﺐ ﻣﻰﻛﻨﺪ. ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ، ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﻣﺆﻟﻒ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻳﺎ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﺷﺘﻬﺎﺭ اﻓﺮاﺩ ﻛﺎﻣﻼ ﻓﺮﻕ ﻣﻰﻛﻨﺪ. ﻣﺜﻼ ﺩﺭﺑﺎﺭه ﺯﻳﺎﺩﺑﻦ ﻋﺒﻴﺪ ﺍﻟﻜﻮﻓﻰ ﺗﻨﻬﺎ یک ﺟﻤﻠﻪ ﻭ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ یک ﺳﻄﺮ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭه ﺍﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ۱۵ ﺻﻔﺤه ۲۵ ﺳﻄﺮﻯ ﻣﻄﻠﺐ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﻰ‌ﻛﻨﺪ.

اعتبار کتاب و ترجمه‌های آن

کتاب مجالس المومنین، منبعی ﺑﺮﺍﻯ ﻛﺘﺐ تراجم (زندگینامه) ﺷﻴﻌﻪ مانند ﺍﻋﻴﺎﻥ ﺍﻟﺸﻴﻌﻪ، ریحانة الادب، روضات الجنات ﻭ ریاض العلماء ﺍﺳﺖ. این کتاب تاکنون ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‌ﻫﺎﻯ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺍﺭﺩﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﭼﻨﺪ بار ﭼﺎپ ﺷﺪه ﺍﺳﺖ هرچند ﻫﻴﭻ یک ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻛﺎﻣﻞ ﻭ ﻣﻨﻘّﺢ ﻧﻴﺴﺖ. به همین دلیل ﮔﺮﻭه ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻣﺘﻮﻥ بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩه ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩه ﻗﺎﺿﻰ ﻧﻮﺭالله ﻭ ﻧﺴﺨﻪ‌ﻫﺎﻯ ﻧﻔﻴﺲ ﻭ ﻣﻮﺛﻘﻰ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﻭ ﺗﻨﻘﻴﺢ ﻛﺮﺩهﺍﻧﺪ.

چاپ

مجالس المومنین در سال ۱۳۷۷ش در تهران و انتشارت اسلامیه چاپ شد. همچنین این کتاب، که به همت جمعی از پژوهشگران بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی تصحیح شده و انتشار یافته، در همایش کتاب سال حوزه علمیه قم در سال ۱۳۹۴ش موفق به اخذ رتبه برتر شد.

پانویس

منابع

• ﺷﻮﺷﺘﺮﻯ، ﻧﻮﺭﺍﷲ، ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺍﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ، ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ﺳﻴﺪﺍﺣﻤﺪ ﺍﻟﻤﻮﺳﻮﻯ ﺍﻟﺸﻬﻴﺮ ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﭽﻰ، ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﻛﺘﺎﺏ ﻓﺮﻭﺷﻰ ﺍﺳﻼﻣﻴﻪ، ۱۳۵۴ش.
• ﻋﺮﺏﭘﻮﺭ، ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ، «ﺩﺍﻳﺮﺓﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ ﺭﺟﺎﻝ ﺷﻴﻌﻪ ﺩﺭ ﺷﺶ ﺟﻠﺪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ»، ﺧﺒﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻣﻬﺮ (۱۳۸۷/۷/۲).
• "مجالس المومنین" رتبه برتر کتاب سال حوزه علمیه را کسب کرد]، خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۲۹ بهمن ۱۳۹۴ش.
• مقاله شهادت قاضی نورالله شوشتری در سایت پژوهه.

پیوند به بیرون